Olej palmowy (inaczej tłuszcz palmowy) owiany jest złą sławą. Pod kątem żywieniowym niepożądany jest ze względu na: wysoką (ok. 50%) zawartość kwasów tłuszczowych nasyconych oraz tłuszcze trans powstające w procesie jego częściowego utwardzania. Nie od dziś wiadomo, że nie najlepiej wpływają one na nasze zdrowie. Mimo to olej palmowy obecny jest w znacznej części produktów spożywczych dostępnych na rynku. Wykorzystywany jest nie tylko w przemyśle spożywczym, ale także do produkcji kosmetyków i biopaliw. Olej palmowy jest kontrowersyjny również ze względów etycznych i środowiskowych. Produkuje się go na olbrzymią skalę, gdyż stanowi 40% ogólnej produkcji olejów roślinnych. Co tak naprawdę wykorzystywanie tłuszczu palmowego dla nas oznacza – zarówno pod względem zdrowotnym, jak i środowiskowym? Czytaj dalej!
Olej palmowy: produkcja
Olej palmowy jest olejem roślinnym. Można go pozyskiwać na dwa sposoby – z ziaren palmy oleistej lub z miąższu jej owoców. Najczęściej w przemyśle spożywczym sięga się po olej tłoczony z miąższu owoców.
Plantacje palm oleistych są niezwykle wydajne, a przy tym koszty produkcji są niskie. To jeden z powodów, dla których producenci chętnie sięgają po ten rodzaj tłuszczu. Z 1 hektara uprawy można uzyskać ok. 3,6 tony oleju. Dla porównania z takiej samej ilości rzepaku czy słonecznika otrzymuje się ok. 0,8 tony oleju.
Olej palmowy ma gęstą, półstałą konsystencję. Surowy olej ma pomarańczowy kolor ze względu na obecność karotenoidów. W procesie rafinacji są one usuwane wraz z przeciwutleniaczami. Uzyskuje się produkt o gładkiej, kremowej konsystencji i neutralnym smaku i zapachu. To główna zaleta z punktu widzenia producentów żywności – olej palmowy nadaje odpowiednią konsystencję i strukturę produktom. Nie „zakłóca” przy tym walorów smakowych. Ponadto dodatek oleju palmowego zapewnia produktom stabilność i trwałość.
Skoro olej palmowy ma tyle zalet, dlaczego jest składnikiem niepożądanym w naszej żywności?
Olej palmowy: zdrowy, czy szkodliwy?
Przyjmuje się, że w oleju palmowym około 50% stanowią kwasy tłuszczowe nasycone. Jest to ilość zbliżona do poziomu występującego w tłuszczach zwierzęcych. Olej rzepakowy zawiera ich zaledwie 7%. Dietetycy zachęcają do zmiany nawyków żywieniowych i zastępowania tłuszczów zwierzęcych roślinnymi, poza olejem kokosowym i palmowym.
Olej palmowy z miąższu owoców składa się w 43% z kwasu palmitynowego (kwas nasycony), w 40% z kwasu oleinowego (kwas jednonienasycony) oraz w 10% z kwasu linolowego (kwas wielonienasycony z rodziny omega-6). Tłuszcze nasycone spożywane często i w nadmiarze przyczyniają się do rozwoju wielu chorób układu sercowo-naczyniowego, wzrostu poziom cholesterolu, są również przyczyną rozwoju otyłości.
Oceniając wpływ oleju palmowego na organizm, warto zwrócić uwagę, jaki olej oceniamy. Czy jest to olej surowy, rafinowany, a może utwardzony? Jaka jest różnica? Znacząca.
Surowy olej palmowy
Jest to rzadko spotykana forma oleju palmowego, a jest najbogatsza pod względem substancji odżywczych. Przede wszystkim zawiera karoteny: α-karoten, β-karoten i likopen. Co ciekawe, mimo wysokiej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych spożywanie surowego oleju palmowego nie zwiększa ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia.
Rafinowany olej palmowy
Może się znaleźć w naszej diecie, ale w ograniczonych ilościach. W trakcie rafinacji, czyli oczyszczania oleju w wysokiej temperaturze, traci on swoje cenne właściwości. Dodatkowo w trakcie tego procesu wydzielają się szkodliwe substancje, które są potencjalnie rakotwórcze. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał raport, w którym stwierdzono, że stężenie tych substancji chloropochodnych spośród wszystkich olejów roślinnych jest najwyższe właśnie w oleju palmowym. Mimo wszystko rafinowany olej palmowy jest nadal lepszy od innych utwardzonych tłuszczów roślinnych, np. margaryny.
Utwardzony olej palmowy
Tłuszcz palmowy występuje pod jeszcze jedną postacią, mianowicie jako olej palmowy utwardzony. Ma on stałą konsystencję i jest odporny na działanie wysokiej temperatury. Olej palmowy utwardzony nadaje odpowiednią konsystencję produktom i sprawia, że nie przypalają się podczas długiego smażenia. Niestety w trakcie uwodorniania oleju tworzą się szkodliwe dla zdrowia izomery trans. Tłuszcze trans zmieniają właściwości błon komórkowych. Zwiększają poziom złego cholesterolu LDL, obniżając poziom dobrego HDL. Podnoszą poziom trójglicerydów we krwi. Ponadto tłuszcze trans wpływają na wzrost masy ciała i przyrost tkanki tłuszczowej. Dodatkowo obniżają wrażliwość komórek na insulinę, co prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 2. Tłuszcze tego typu sprzyjają także rozwojowi miażdżycy. Dietetycy ostrzegają, że utwardzone tłuszcze roślinne działają na nasz organizm gorzej niż nasycone tłuszcze zwierzęce. Dzienne spożycie utwardzonego tłuszczu roślinnego nie powinno przekraczać 2 g. Niestety wielu producentów używa tego rodzaju tłuszczów w gotowych produktach – słodyczach, gotowych daniach, produktach instant, w żywności wysoko przetworzonej.
Kontrowersje ekologiczne wokół oleju palmowego
Uprawa oleju palmowego w dużej mierze odbywa się poza wszelką kontrolą. Główne tereny uprawne znajdują się w Malezji i Indonezji. Dochodzi tam do niekontrolowanej wycinki lasów tropikalnych. Lasy są podpalane tylko po to, by zyskać tereny pod uprawę. Zarówno wycinka, jak i podpalenia prowadzą do poważnych konsekwencji dla środowiska i lokalnych społeczności. W wyniku pożarów lasów wydzielają się olbrzymie ilości dwutlenku węgla, co przekłada się na zanieczyszczanie środowiska i zmiany klimatyczne. Tracimy coraz więcej terenów zielonych, które funkcjonują jako tzw. płuca ziemi. Wycinka i pożary przyczyniają się do zubażania flory i fauny. Indonezja i Malezja cenione są za bioróżnorodność, tymczasem niszczy się siedliska wielu zwierząt i przyczynia się do ich wymierania. W wyniku przekształcania lasów deszczowych w tereny uprawne zagrożone wyginięciem są orangutany, słonie sumatrzańskie i indyjskie, tygrysy sumatrzańskie, pantery mgliste.
Do tego dochodzi niekontrolowane stosowanie środków chemicznych, co przekłada się na zanieczyszczanie gleby i pobliskich wód. Lokalne społeczności często są odcinane od czystej, nieskażonej wody pitnej.
Gdzie występuje olej palmowy i jak go unikać?
Drogą do zmian jest zmiana świadomości konsumentów. Przede wszystkim – czytajmy etykiety (krótki przewodnik jak czytać etykiety). Utwardzony olej palmowy ukrywa się w składach produktów pod określeniami:
- tłuszcz uwodorniony,
- tłuszcz utwardzony,
- tłuszcz roślinny utwardzony,
- tłuszcz częściowo utwardzony,
- olej roślinny utwardzony.
Bądźmy uważni i wykluczmy z diety produkty, w których występują oleje utwardzone.
Jeśli chodzi o olej rafinowany – ograniczajmy jego spożycie. A żeby być fair wobec środowiska, wybierajmy produkty oznaczone certyfikatem RSPO – Roundtable for Sustainable Palm Oil, czyli Stowarzyszenia na rzecz Zrównoważonego Przetwórstwa Oleju Palmowego. Organizacja ta zrzesza plantatorów, producentów oraz sprzedawców wyrobów z oleju palmowego, którzy stosują zrównoważone, ekologiczne metody produkcji. Certyfikat RSPO gwarantuje, że produkcja oleju palmowego użytego w danym produkcie przebiegała odpowiedzialnie i nie przyczyniła się do niszczenia naturalnych ekosystemów.
Pamiętaj, że Twoje wybory mają znaczenie!
Komentarze:
Brak komentarzy