Kozieradka. Co to, jakie są jej właściwości, jak stosować?

Kozieradka zaczynała swoją karierę jako składnik pasz, na których rósł w siłę inwentarz basenu Morza Śródziemnego. Zapach kozieradki, mdły i słodki, uchodzi za nieprzyjemny, jednak znalazła zastosowanie tak szerokie, że zahacza ono także o naszą kuchnię! Boża trawka, fenegryka, greckie siano albo grecka koniczyna – tak potocznie nazywa się tę jednoroczną roślinę z rodziny bobowatych (motylkowatych).

Kozieradka pospolita (łac. Trigonella foenum-graecum L.) wygląda trochę jak koniczyna. Kwitnie w czerwcu i lipcu na żółto. Jej owoce mają postać długich strąków. Kiedy dojrzeją, roślinę się kosi, suszy i młóci, nasiona kozieradki stanowią leczniczy surowiec. Kozieradka pochodzi z dawnego imperium perskiego. Ludzie używali jej jako rośliny leczniczej od tysięcy lat. Cenili ją zielarze i medycy, którzy świadomi prozdrowotnych właściwości, chętnie stosowali ją w ziołolecznictwie; roślina ta zawiera wiele minerałów, witamin, enzymów.

Wartości odżywcze kozieradki

Nasiona kozieradki zawierają m.in. selen, potas, sód, miedź, fosfor, żelazo, wapń i cynk; bogata jest również w witaminę A, D, witaminy z grupy B oraz błonnik pokarmowy.

Wprawdzie główny surowiec zielarski stanowią nasiona kozieradki, to równie chętnie spożywane są jej kiełki. Dostarczają one minerałów, witamin i enzymów. Kiełkujące nasiona kozieradki wytwarzają chlorofil. Warto wprowadzić kiełki do codziennego menu, by cieszyć się mocą witamin i ładować baterie energią płynącą prosto z natury!

Czytaj także: 10 naturalnych produktów, które dodadzą Ci zdrowej energii

Kozieradka: właściwości lecznicze

Starożytna fenegryka ma dobroczynny wpływ na ludzki organizm. Jest zarówno wartościową rośliną spożywczą, jak i skutecznym regulatorem metabolizmu glukozy i tłuszczów. Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym może działać ochronnie na wątrobę, nerki i układ naczyniowy. Może wykazywać właściwości przeciwnowotworowe oraz wpływa na hormony płciowe i laktację. Stosowana zewnętrznie wykazuje właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne.

W Iranie liście kozieradki stosowane są przy wspieraniu terapii w chorobach oczu (zapalenie brzegów powiek, jaglica) oraz skóry (czyrak mnogi). Kozieradka może być środkiem wspomagającym walkę z żylakami kończyn i hemoroidami (tzw. żylakami odbytu). Za sprawą występujących w niej flawonoidów, uszczelnia ściany naczyń krwionośnych i wpływa na stabilizację żył.

Kozieradka wspomaga też układ pokarmowy, począwszy od łagodzenia objawów choroby wrzodowej żołądka (tu przede wszystkim olej z nasion). Tę właściwość zawdzięczamy ekstraktom wodnym i maceratom bogatym w błonnik pokarmowy. Polisacharydy zabezpieczają błonę śluzową żołądka przed szkodliwym działaniem kwasu solnego i pepsyny, powodujących podrażnienia i stany zapalne.

Kozieradka: zastosowanie i działanie

Kozieradka od dawna stosowana była u rekonwalescentów i osób z niedowagą celem wzmocnienia (ułatwia trawienie i przyswajanie z pokarmu składników, przede wszystkim aminokwasów) i zwiększenia apetytu. Nasiona kozieradki wspomagają bowiem wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego, a także wydzielanie śliny.

Kozieradka może przyczyniać się do zwiększenia ilości czerwonych krwinek. Zasila też poczet roślin wpływających na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi.

Kozieradka może wykazywać działanie wspierające układ hormonalny. Używa się jej do wspomagania laktacji u mam karmiących piersią.

Stymuluje wydzielanie śluzu, może zatem pomagać w oczyszczaniu układu oddechowego np. z alergenów. Składnik aktywny cholina przynosi ulgę przy katarze – zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa. Zawarta w nasionach niacyna wykazuje właściwości przeciwmiażdżycowe.

Kozieradkę dobrze włączyć do codziennego menu, jako że może pozytywnie wpływać na samopoczucie. Zawarta w niej trygonelina (alkaloid) wpływa na poprawę pamięci i regenerację komórek nerwowych.

Kozieradka w przemyśle kosmetycznym i kulturystyce

Kozieradka może zapobiegać wypadaniu włosów: składniki takie jak trygonelina wspomagają ich wzrost, natomiast proteiny wzmacniają cebulki włosów. Z pomocą fenegryki możesz również ograniczyć występowanie łupieżu – napar z nasion powinien łagodzić podrażnienia skóry głowy. Kozieradka występuje również w preparatach do pielęgnacji cery trądzikowej. Skutecznie zmiękcza skórę przy cystach i czyrakach, działa przeciwzapalnie i antyseptycznie.

Wpływ kozieradki na układ hormonalny wykorzystuje się u osób trenujących, szczególnie sporty siłowe. Kozieradka może mianowicie podwyższać stężenie testosteronu (z powodu tej właściwości uznaje się ją również za afrodyzjak zwiększający potencję i produkcję nasienia u mężczyzn). Wspomaga redukcję tkanki tłuszczowej, co sprzyja kształtowaniu mięśni.

Kozieradka – zastosowanie w kuchni

Nasiona kozieradki charakteryzują się specyficzną goryczką, której możemy się pozbyć prażąc ziarna na suchej patelni. Jeśli mamy całe nasiona, możemy też robić z nich napar. Zalewamy wodą 2 łyżeczki nasion i wypijamy płyn na pół godziny przed posiłkiem, by pobudzić apetyt, wzrost tkanki mięśniowej i wzmocnić kości. Twarde nasiona są trudne do zmielenia. Najłatwiej zrobić to za pomocą elektrycznego młynka do kawy albo utrzeć je w moździerzu. Jeśli chcesz tego uniknąć, kup nasiona w postaci proszku. Należy jednak pamiętać, że sproszkowane nasiona kozieradki można przechowywać jedynie przez pół roku, podczas gdy cale ziarna nawet do trzech lat!

• Wysuszone i sproszkowane nasiona kozieradki są ciekawą przyprawą do zup, sałatek, serów, past warzywnych, np. humusu, do twarożku, mięs, ryb, makaronu, zapiekanek i sosów na bazie jogurtu. Nie obawiajcie się ich dodać do pikli i chatneyów. Pogłębią też smak potraw z ziemniaków.
• Nasiona można również spożywać na słodko – komponują się z miodem lub konfiturą.
• Świeże liście, a także kiełki nadają się do sałatek lub kanapek.
• Liści suszonych (tzw. kasoori methi) używa się do pikantnych dań warzywnych.
• Kozieradka wchodzi w skład mieszanek curry.
• Można ją też znaleźć w niektórych odmianach orientalnej chałwy.
• Dodaje się ją do mąki, by pieczywo nabrało ciekawego smaku.

Niektóre przepisy wymagają użycia wcześniej namoczonych nasion kozieradki. Jak to zrobić? Zalej dwie łyżki nasion połową szklanki zimnej wody i pozostaw na noc. Po tym czasie napęczniałe nasionka są gotowe do użycia.

Jak wykorzystać wodę po maceracji? Dolejcie odrobiny wrzątku i posłodźcie syropem z agawy lub miodem – pyszny napój gotowy, na zdrowie!

Podobnie jak w przypadku gałki muszkatołowej, nasion kozieradki należy używać w niewielkich ilościach; przyprawa jest intensywna i szybko dominuje aromat potrawy sprawiając, że staje się gorzka. W tym przypadku warto trzymać się zasady „mniej znaczy więcej”. Dozowana z umiarem uszlachetnia wiele mieszanek przypraw – jest kluczowym składnikiem proszków curry i garam masala.

Poniżej przedstawiamy kilka sprawdzonych przepisów, od których możecie zacząć kulinarną przygodę z fenegryką – warto wypróbować!

#1 Przepis na domową musztardę

Składniki:

• 80 g gorczycy
• 40 g kozieradki
• 2 ząbki czosnku
• 170 ml octu jabłkowego
• 120 ml syropu klonowego
• 1/3 łyżeczki cynamonu
• Łyżeczka imbiru
• 4 łyżki octu
• Szczypta soli

Wykonanie:

1. Namocz ziarna kozieradki i gorczycy w occie jabłkowym, maceruj przez noc.
2. Dopraw cynamonem i imbirem. Zblenduj z ząbkami czosnku, syropem klonowym i czterema łyżkami octu, mieszaninę posól do smaku.

#2 Orientalne ciasto z dodatkiem kozieradki

Składniki:

• 2 szklanki kaszy manny
• 1,5 szklanki mąki pszennej
• 0,5 szklanki oliwy
• 0,5 szklanki oleju
• 3 szklanki cukru
• 1,5 szklani wody
• Sok z cytryny (parę kropel)
• ¼ szklanki nasion kozieradki
• 7 g suchych drożdży
• ½ łyżeczki proszku do pieczenia
• Szczypta soli
• Tahini (do wysmarowania formy)
• Forma do pieczenia (20 x 30 cm)

Wykonanie:

1. Zmieszaj kaszę, mąkę, oliwę oraz olej; odstaw na godzinę.
2. W miedzy czasie z cukru, półtorej szklanki wody i soku z cytryny ugotuj syrop.
3. Nasiona kozieradki gotuj w dwóch szklankach wody przez 20 minut. Całość odcedź, zachowaj wodę!
4. Do mieszaniny mąki, kaszy, oleju i oliwy dodaj drożdże, proszek do pieczenia i szczyptę soli.
5. Mieszając ciasto, powoli dodawajcie ugotowane nasiona kozieradki i szklankę wody z ich gotowania.
6. Rozgrzejcie piekarnik do 200°C .
7. Formę do pieczenia wysmarujcie tahini
8. Przełóż do niej ciasto i ponacinaj jego wierzch w dekoracyjne romby. Uwaga: ciasto musi odczekać godzinę, nim włożysz je do piekarnika!
9. Rozgrzej piekarnik do 200°C .
10. Włóż ciasto i piecz przez 40 minut.
11. Po wyjęciu zalej całość przygotowanym wcześniej syropem. Palce lizać!

#3 Bengalska przyprawa panch phorom

Składniki:

• Nasiona kozieradki
• Nasiona kopru włoskiego (inaczej nazywanego fenkułem)
• Kumin (kmin rzymski)
• Czarnuszka
• Gorczyca

Wykonanie: Połącz wszystkie nasiona w jednakowych proporcjach; całość rozetrzyj w moździerzu. Gotowe!

Wskazówka: jeżeli w przepisach kulinarnych jest mowa o całych nasionkach fenegryki, najlepiej je wcześniej uprażyć na suchej patelni.

Przeciwskazania do spożywania

Częste objawy niepożądanego działania kozieradki to: zawroty, bóle głowy i rozstrój żołądka. Niektórzy mogą doświadczyć reakcji alergicznej, jednak zdarza się to niezwykle rzadko. Kobiety w ciąży powinny skonsultować spożywanie kozieradki z lekarzem. Wykazuje ona bowiem działanie stymulujące skurcze macicy, a więc może działać wczesnoporonnie i wywołać przedwczesny poród.

Należy pamiętać, że kozieradka wchodzi w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi, przez co zaburza ich działanie. Trzeba wspomnieć, że kozieradka działa w organizmie podobnie do estrogenu (jednego z hormonów płciowych), może wiec negatywnie wpływać na osoby z nowotworami hormonozależnymi. Osoby, szczególnie te z chorobami przewlekłymi i kobiety karmiące piersią, powinny porozmawiać z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji kozieradki lub znacznym zwiększeniem spożycia.

Zanim spróbujesz, najlepiej skonsultuj się z lekarzem.