Stewia to jeden z naturalnych zamienników białego cukru. Substancje zawarte w liściach rośliny są kilkaset razy słodsze od sacharozy, a ich wartość energetyczna jest zerowa. W latach 80. XX wieku stewia nie cieszyła się dobrą opinią – uważano, że jest toksyczna i niezdrowa. Jak to zatem z nią jest? I jakie korzyści płyną ze spożywania stewii? Spójrzmy!
Co to jest stewia?
Stewia to zielona roślina z rodziny astrowatych – Asteraceae. Pochodzi z terenów Ameryki Południowej, a konkretnie z Paragwaju, gdzie jest nazywana „słodkim ziołem Paragwaju” lub „miodowym liściem”. Przybiera postać krzewu lub półkrzewu i osiąga wysokość 60-120 cm. Ma duże, podłużne, od połowy ząbkowane na brzegach liście, które rosną przeciwstawnie. Stewia kwitnie na biało-jasnofioletowo, a jej owoce mają wrzecionowaty kształcie. Istnieje 230 gatunków stewii, jednak najcenniejszym ze względu na właściwości jest stevia rebaudiana Bertoni. To właśnie ta odmiana jest najbogatsza w cenne i atrakcyjne smakowo glikozydy stewiolowe.
Stewia uprawiana jest w Paragwaju, Brazylii, Korei, Meksyku, USA, Indonezji, Tajlandii i Indiach. Roślina ma niewielkie wymagania glebowe. Potrzebuje dużo wilgoci, ciepła i nasłonecznienia – z tego względu w krajach europejskich występuje tylko jako roślina jednoroczna. Przed okresem kwitnienia następuje zbiór liści, które następnie się suszy.
Stewia jako substancja słodząca jest dostępna w formie proszku, tabletek, syropu, ekstraktu z liści i suszonych liści. Dwie pierwsze cieszą się największą popularnością wśród konsumentów.
Wartości odżywcze stewii
Roślina ta zawiera wiele związków bioaktywnych. Ekstrakty z liści stewii są bogate we flawonoidy, alkaloidy, aminokwasy, mikro- i makroelementy. W 100 g świeżych liści stewii znajdziemy:
- białko – 9,8-12 g,
- tłuszcze – 1,9-5,6 g (głównie kwas palmitynowy i linolenowy),
- węglowodany – 52-61,9 g.
Natomiast stewia w formie sproszkowanej nie dostarcza organizmowi żadnych wartości odżywczych – witamin, tłuszczów, błonnika pokarmowego, białka itp. Wartość energetyczna stewii w 100 g wynosi 0 kcal.
Co zatem jest cennego w stewii? Glikozydy stewiolowe, które różnią się potencjałem słodzącym oraz profilem smakowym. Ekstrakt zawiera ok. 65% stewiozydu, ok. 25% rebaudiozydu A. Pozostałe glikozydy to: rebaudiozyd B, C, D, E, F, duclozyd A i C i stewiolbiozyd. Glikozydy w postaci czystej są do 300 razy słodsze od sacharozy.
Właściwości prozdrowotne stewii
Stewia a cukrzyca
Badania pokazują, że stewia pomaga utrzymać właściwy poziom glukozy we krwi. Za to działanie odpowiedzialny jest stewiozyd, który ma właściwości hipoglikemizujące. Co ciekawe, działanie stewiozydu jest zależne od poziomu glukozy we krwi – działa obniżająco tylko wtedy, gdy poziom ten jest zbyt wysoki. Ze względu na te właściwości stewia jest zalecana jako zamiennik cukru w diecie osób chorujących na cukrzycę. Dodatkowe badania wykazały, że stewia może łagodzić powikłania cukrzycowe, m.in. chronić nerki przed uszkodzeniami. Stewia w diecie osób z hiperglikemią czy insulinoopornością jest wskazana również ze względu na niski indeks glikemiczny (IG = 0).
Stewia a nadciśnienie
Ten sam glikozyd stewiolowy, stewiozyd, ma właściwości hipotensyjne, czyli obniżające ciśnienie tętnicze krwi. Efekt ten jest nasilony, gdy zmagamy się z łagodnym lub umiarkowanym nadciśnieniem. Korzyści widać przy regularnym spożywaniu stewii. Jeśli bierzesz leki na nadciśnienie, warto skonsultować bezpieczeństwo stosowania stewii z lekarzem.
Właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne stewii
Do właściwości zdrowotnych stewii można zaliczyć również działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, dzięki obecności sewiozydu oraz rebaudiozydu A i C, które dodatkowo wykazują silne działanie przeciwutleniające.
Stewia a zdrowie jamy ustnej
Dodatkowo stewia nie przyczynia się powstawania i rozwoju próchnicy poprzez hamowanie powstawanie płytki nazębnej – jest to duża przewaga nad tradycyjnym cukrem czy syropem glukozowo-fruktozowym. Dodatkowo stewia dozwolona jest w diecie dzieci, więc łatwo jest przygotować desery dla najmłodszych, ograniczając ryzyko rozwoju próchnicy.
Dlaczego warto wybrać stewię?
Stewia polecana jest przez dietetyków jako zamiennik cukru stołowego. Biały cukier zawdzięcza swój słodki smak sacharozie, której zawartość w tradycyjnym cukrze nigdy nie jest mniejsza niż 99,7%. Spożycie cukru nie powinno przekraczać dziennie 10% wartości energetycznej racji pokarmowej. Od lat obserwuje się duże nieprawidłowości w spożywaniu węglowodanów – zbyt duże spożycie białego cukru i produktów cukierniczych kosztem produktów roślinnych (warzyw, owoców) zawierających węglowodany złożone oraz błonnik. Zbyt duży udział węglowodanów prostych wpływa znacząco na zdrowie społeczeństwa – przyczynia się do rozwoju nadwagi, otyłości, próchnicy, chorób metabolicznych czy chorób układu krążenia.
Pamiętajmy jednak, że stewia to dodatek w zbilansowanej diecie. Sam zamiennik cukru nie zdziała cudów, jeśli nie będziemy przestrzegać zdrowego trybu życia i zignorujemy podstawę piramidy żywienia, jaką jest aktywność fizyczna. Jednak ze względu na to, że stewia nie powoduje negatywnych następstw zdrowotnych, rzeczywiście warto korzystać z tej substancji słodzącej.
W latach 80. XX wieku pojawiły się doniesienia, że glikozydy stewiolowe są toksyczne dla organizmu – mit ten obalono wieloma badaniami. Natomiast w 2011 roku dopuszczono stewię do wykorzystywania w przemyśle spożywczym jako naturalny słodzik napojów, słodyczy, sosów i innych produktów. Na etykiecie znajdziesz go pod symbolem E960.
Czytaj także: Których składników unikać, a które tylko groźnie brzmią?
Dzienne zalecane spożycie stewii wynosi do 4 mg na kilogram masy ciała (czyli dawka dla osoby o wadze 50 kg to maksymalnie 200 mg).
Zastosowanie stewii w kuchni
Stewia, prócz niskiej wartości energetycznej, ceniona jest ze względu na:
- stabilność w temperaturze do 200°C,
- nieuleganie fermentacji,
- dobrą rozpuszczalność w wodzie.
To sprawia, że świetnie nadaje się do gotowania, pieczenia, słodzenia napojów. Wszędzie tam, gdzie użylibyśmy tradycyjnego cukru – stewia będzie doskonałym zamiennikiem. Osoby na diecie niskokalorycznej cenią sobie ten rodzaj słodzika, ponieważ na z jego wykorzystaniem można przygotować niskokaloryczne desery i nie trzeba całkowicie wykluczać słodkiego smaku z jadłospisu.
Jeśli zastanawiasz się, jak wygląda dawkowanie stewii w porównaniu z tradycyjnym cukrem – informacji najlepiej szukać na opakowaniu. Stewia występuje w wielu formach, a każda z nich różni się zawartością glikozydów stewiolowych, które odpowiadają za słodki smak. Na przykład:
- ¼ łyżeczki ekstraktu z liści to 1 szklanka cukru,
- 1 łyżeczka suszonych liści to 1 szklanka cukru,
- 1 tabletka słodzika to 1 łyżeczka cukru.
Stewia a inne zamienniki cukru
Stewię uważa się za najzdrowszy zamiennik cukru – ze względu na właściwości prozdrowotne, zerowy indeks glikemiczny i zerową wartość energetyczną, naturalne pochodzenie. Dodatkowo nie jest alergizująca, nie ma również żadnych negatywnych skutków wynikających z jej stosowania. Jej użycie jest bezpieczne dla dzieci oraz dla kobiet w ciąży.
Jedyną kontrowersją wokół stewii jest jej smak – niektórzy zwracają uwagę na charakterystyczną goryczkę, która wynika z obecności rebaudiozydu C. Im wyższy poziom czystości stewiozydu i rebaudiozydu A, tym łagodniejszy smak tego zamiennika cukru.
Stewia a ksylitol
Niewątpliwą przewagą stewii nad ksyliotlem jest to, że mogą używać jej wszyscy, łącznie z dziećmi. Natomiast ksylitol dozwolony jest w diecie najmłodszych po 3. roku życia. Ksylitol należy wprowadzać do diety stopniowo, ponieważ może mieć działanie drażniące na ściany jelit, co może skutkować działaniem przeczyszczającym.
Czytaj więcej: Ksylitol: co to jest i czy jest zdrowy?
Stewia a erytrol
Zarówno stewia, jak i erytrol mają zerową wartość energetyczną oraz zerowy indeks glikemiczny. Oba zamienniki cukru uznaje się za bezpieczne i zdrowe substancje słodzące. W przypadku erytrolu może wystąpić nadwrażliwość przy spożywaniu w większych ilości – powyżej 1 g/1 kg masy ciała. Jest to indywidualna reakcja organizmu, która może się objawiać bólami brzucha, wzdęciami, biegunkami.
Czytaj więcej: Erytrytol (erytrol): najzdrowszy zamiennik cukru?
BIBLIOGRAFIA:
Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu, Warszawa 2006.
Bielaszka A., Kardas M., Kiciak A., Szczepańska E., Grajek M., Jastrzębska A., Kardas J., Grochowska-Niedworek E., Wykorzystanie stewii jako zamiennika cukru przez osoby dorosłe [w:] „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” XLIX, 2016, nr 3, str. 450-454.
Kobus-Moryson M., Gramza-Michałowska A., Kobus-Ciskowska J., Korczak J., Zawartość wybranych pierwiastków w ekstraktach stewii (Stevia rebaudiana Bretoni) [w:] „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2014, nr 95(2), str. 445-448.
Kulczyński B., Gramza-Michałowska A., Człapka-Matysik M., Charakterystyka żywieniowa stewii – aktualny stan wiedzy [w:] „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” XLVIII, 2015, nr 1, str. 11-18.
Zdrojewicz Z., Kocjan O., Idzior A., Substancje intensywnie słodzące – alternatywa dla cukru w czasach otyłości i cukrzycy [w:] „Medycyna Rodzinna”, 2/2015, s. 89-93.
https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/2345824/nutrients, dostęp: 27.03.2023.
Komentarze:
Brak komentarzy