Kardamon: co to za przyprawa? Jakie ma właściwości i zastosowanie w kuchni?

Kardamon dla Chińczyków był lekiem na ból brzucha, starożytni Egipcjanie stosowali kardamon jako odświeżającą oddech gumą do żucia, a dla Greków był perfumem. W Europie doceniliśmy go w XII wieku głównie jako aromatyczną korzenną przyprawę, jedną z najstarszych i najdroższych. Od lat nasiona kardamonu są wykorzystywane jako przyprawa. Niewiele osób wie, że możemy wykorzystywać również owoce kardamonu, z których powstaje olejek o cennych właściwościach.

Kardamon: co to za przyprawa i jak wygląda?

Kardamon to bylina z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae). Rośnie w Indiach (także dziko w tamtejszych lasach tropikalnych), Sri Lance, Salwadorze i Gwatemali. Ma podziemne duże bulwiaste kłącze, a na powierzchni długie łodyżki z lancetowatymi liśćmi. Z jednej płożącej się po ziemi łodyżki wyrastają jak kłos niebiesko-białe kielichowate kwiaty. W eliptycznej oliwkowozielonej owocni o rowkowatej strukturze zamknięte są czerwone lub brązowe nasiona (w każdym strąku 6 nasion w 3 podwójnych rzędach) – surowcem jest całość. W większości sklepów spożywczych dostępny jest w formie zmielonej, można go jednak znaleźć też w postaci samych ziaren lub – jeszcze lepiej, w całych strąkach – w tej ostatniej formie zachowa swój smak najdłużej.

Istnieje podział na kardamon zielony i kardamon czarny. Jaka jest między nimi różnica? Przyprawę najwyższej jakości pozyskuje się z indyjskiego kardamonu zielonego malabarskiego (łac. Elettaria cardamomum). Odmiany majsurska, nepalska i jawajska zawierają mniej limonenu i cyneolu, czyli substancji odpowiedzialnych za ostry korzenny aromat. Z kolei kardamon czarny to starszy kuzyn kardamonu zielonego. To wieloletni i wiecznie zielony krzew, którego owoce osiągają od 2 – 5 cm. Kardamon czarny znajdziemy między innymi w mieszance Garam Masala albo w chińskiej Przyprawie Pięciu Smaków.

Kardamon: właściwości lecznicze i zdrowotne

Kardamon zawiera: błonnik, tiaminę, ryboflawinę, witaminę C, niacynę i witaminę B6. Jest też źródłem minerałów (wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas), a także kwasów tłuszczowych.

#1 Wspomaga trawienie i pobudza apetyt

Olejki eteryczne występujące w kardamonie mogą powodować wydzielanie soków trawiennych i działać rozkurczająco na żołądek, dlatego poleca się go przy kłopotach trawiennych. Jako że pomaga zwalczyć bakterie Helicobacter pylori powodujące wrzody żołądka, kardamon może zapobiec temu schorzeniu.

Aromat kardamonu kojarzący się trochę z imbirem i cytryną oraz jego ostry smak mogą pomóc pobudzić apetyt i wzmożyć łaknienie. Może też złagodzić nudności, nadkwasotę, wzdęcia, gazy, zgagę, a nawet czkawkę.

#2 Wzmacnia odporność

Jak wiele korzennych przypraw, ma działanie rozgrzewające. Jego właściwości przeciwwirusowe i obecność olejków eterycznych wykorzystywana była od wieków wspomagająco przy infekcjach dróg oddechowych. Octan terpinylu i cyneol to substancje występujące w kardamonie odpowiedzialne za właściwości antybakteryjne tej rośliny.

Jesienią, zimą i wiosną, kiedy nasza odporność jest osłabiona, dobrze jest wypić herbatę doprawioną świeżo roztartymi w moździerzu ziarnami kardamonu, który może łagodzić objawy przeziębienia, w tym kaszel i nieżyt nosa. Niektórzy przy uporczywym kaszlu stosują inhalacje z olejku kardamonowego.

#3 Wspomaga odchudzanie

Możemy śmiało włączyć kardamon do diety odchudzającej lub oczyszczającej, ponieważ pomaga usunąć z organizmu toksyny i produkty uboczne przemiany materii.

Stanowi też źródło melatoniny, hormonu odpowiadającego za sen. Jak natomiast udowodnili naukowcy, regularne spożywanie produktów zawierających melatoninę wpływa pobudzająco na proces powstawania brunatnej tkanki tłuszczowej, a ona z kolei odpowiada za spalanie kalorii. Stąd wniosek, że kardamon może być korzystny dla cukrzyków i osób o podwyższonym stężeniu trójglicerydów i cholesterolu LDL.

Wzrostowi masy ciała może zapobiegać również właściwość kardamonu polegająca na pobudzeniu wydzielania soków trawiennych, co przyspiesza metabolizm. Kardamon występuje m.in. w diecie 3D chili.

#4 Do żucia na świeży oddech

Rolę gumy do żucia spokojnie mogą zagrać naturalni pogromcy nieświeżego oddechu: imbir, mięta, pietruszka, a także właśnie kardamon ze względu na swój ostry korzenny smak! Dlatego kiedy podczas wizyty w hinduskiej restauracji dostaniecie po posiłku ziarna kardamonu, żujcie je śmiało ciesząc się ich antybakteryjnym działaniem.

#5 Szczypta miłości

Kardamon pomaga poprawić ukrwienie narządów płciowych i pobudzić potencję, co plasuje go w gronie naturalnych afrodyzjaków. Kiedyś wierzono, że zapieczony z jabłkami w cieście pomoże zdobyć serce ukochanej. Hindusi przed stosunkiem mają z kolei w zwyczaju wcierać w ciało olejek kardamonowy.

#6 Olejek z kardamonu

Orientalny relaksujący zapach sprawia, że kardamonowy olejek świetnie sprawdza się w aromaterapii i relaksacyjnych masażach. Z powodzeniem używa się go w przemyśle kosmetycznym, gdzie stanowi składnik ujędrniających balsamów i kremów wyszczuplających. Dodaje się go do kąpieli dla miękkości i gładkości skóry.

#7 Kawa z kardamonem

Kawa z kardamonem posiada swój charakterystyczny korzenny smak i aromat. Co ciekawe, kardamon zmieszany z palonymi ziarnami kawy tworzy rodzaj arabskiej kawy i ma swoją nazwę – Gahawa. Jeśli lubicie takie korzenne smaki, można kawę jeszcze bardziej podkręcić, dodając do niej mielony cynamon. Taka mieszanka pobudzi procesy przemiany materii, zadziała pobudzająco i naturalnie wzmocni odporność naszego organizmu. Możemy taką kawę zrobić sami w domu i delektować się jej niepowtarzalnym smakiem.

Do jej wykonania będziemy potrzebować:

• kilku ziarenek kardamonu
• porcję zmielonej kawy
• zimną wodę
• tygielek do zaparzania tradycyjnej kawy po turecku albo grecku.

Jeśli nie posiadasz tradycyjnego tygielka, wystarczy kawiarka. Jeśli jednak kawa po turecku jest Twoją ulubioną, koniecznie zaopatrz się w taki przyrząd – kawa wówczas nabierze nowego smaku i wymiaru.

Sposób przygotowania kawy z kardamonem:

1. Ziarenka kardamonu umieść w moździerzu i dokładnie rozetrzyj.
2. Porcję mielonej kawy wsyp do miseczki.
3. Dodaj rozdrobniony kardamon i wymieszaj wszystko razem.
4. Kawę z kardamonem przesyp do tygielka, następnie zalej zimną wodą i podgrzej, pamiętając, żeby nie dopuścić do wrzenia. W momencie, gdy napar zaczyna się gotować, zdejmij naczynie z ognia, lekko ostudzić, po czym ponownie wszystko podgrzej. Czynność powtórz 3 razy.
5. Gotową kawę z kardamonem przelej do ulubionego kubka.

Kawę z kardamonem możesz urozmaicić dodając cynamon, zagęszczone mleko, miód albo po prostu cukier.

Kardamon: zastosowanie w kuchni

Kardamon słynie ze swojego charakterystycznego ostrego korzennego i ciepłego bukietu. Piekący, słodkawy, z pieprzowo-cytrynową nutą, gra jedną z głównych ról w kultowej mieszance curry i mniej popularnej u nas garam masala.

Króluje w kuchni azjatyckiej, szczególnie indyjskiej, ale używa się go w kuchniach całego świata, np. w Skandynawii, gdzie przyprawia się nim paszteciki albo tradycyjne szwedzkie bułeczki cynamonowe – kanelbullar.  Mocny norweski trunek akvavit, produkowany od XV w, również nie może obejść się bez tej przyprawy i jej charakterystycznego korzennego smaku.

Świetnie pasuje do zup i kremów, do bigosu, wytrawnego risotto i gulaszu, potraw z wołowiny, cielęciny, kurczaka, pasztetów i dań rybnych. Możemy go jednak dodawać również do słodkich wypieków, np. pierników, sałatek owocowych oraz likierów. Świetnie komponuje się z pomarańczami, dynią, marchwią, korzystnie zadziała w koktajlach i smoothie owocowych lub warzywnych. Doskonale wzbogaca kolor, właściwości smak i aromat owsianki.

Z jego udziałem przygotowuje się też indyjską herbatę, tworząc słodki rozgrzewający napój Masala chai. Warto wzbogacić jego korzennym smakiem kompot owocowy, gorącą czekoladę, grzane wino czy piwo. Jako dodatek do napojów np. mleka z miodem, możesz stosować również z powodzeniem olejek kardamonowy.

Kardamon: przechowywanie

Jeśli masz szczęście być posiadaczem strąków kardamonu, przechowuj je w całości. Ziarenka kardamonu zetrzyj w moździerzu bezpośrednio przed dodaniem do potrawy. Możesz też uprażyć je na rozgrzanej patelni. Nie należy jeść samych strąków: pozornie nie mają konkretnego smaku, ale mogą nadać potrawie nieprzyjemnej goryczy.

Niezależnie od formy, w jakiej nabędziesz tę wartościową przyprawę, warto trzymać ją w szczelnie zamkniętym pojemniku, aby jak najdłużej zachowała swój aromat i właściwości.

Kardamon: przeciwwskazania

Jak widać lista zalet kardamonu jest długa, choć nie wszystkich przekonują naukowe dowody na większość jego leczniczych właściwości. Można by rzec, że zawsze warto spróbować, bo przecież nie zaszkodzi, jednak istnieją przeciwwskazania w konsumpcji tej przyprawy. Nasion kardamonu powinny albo formy sproszkowanej powinny bowiem unikać kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby z alergią na przyprawy korzenne oraz osoby z zapaleniem błony śluzowej żołądka lub wrzodami.