Koper włoski (fenkuł): właściwości, zastosowanie i skutki uboczne

Każdy zna anyżowy, słodki zapach jego owoców i smak przypominający lukrecję. Niegdyś to właśnie te nasiona zastępowały gumę do żucia, z powodzeniem odświeżając oddech. Przedstawiamy niezwykłe zioło pełne aromatu i właściwości, które dzięki nauce przestają być magią, a dzięki wiedzy – tajemnicą.

Co to jest koper włoski?

Choć bardziej popularną i powszechniej znaną nazwą jest koper włoski, określa się go też fenkułem lub koprem słodkim. Foeniculum vulgare Mill. z rodziny selerowatych (Apiaceae), spokrewniony jest też z pietruszką (Umbelliferae) i marchewką. To baldaszkowata dwuletnia roślina zielna, która osiąga 1-2 m wysokości i kwitnie na żółto. Część przypominająca bulwę jak u selera, to zgrubiałe liście, tworzące pękatą cebulę. Zielona łodyga, pusta w środku, otoczona jest strzępiastymi liśćmi podobnymi do włosów. Pod koniec lata pojawiają się owoce – ok 10 mm długości, jasnobrązowe, z cienkimi paskami.

Wszystkie części rośliny wykorzystuje się w kuchni, a surowcem zielarskim są suche nasiona kopru gorzkiej odmiany, Foeniculi amari fructus. Z nasion bogatych w białka, cukry i olej pozyskuje się cenny olejek eteryczny.

Skąd pochodzi koper włoski?

Fenkuł wywodzi się z rejonu Morza Śródziemnego i Azji. Szybko rozprzestrzenił się w Australii i Ameryce. Od XVI wieku rozsiewał woń w każdym klasztornym ogrodzie, zwłaszcza benedyktynów. Obecnie uprawia się go na całym świecie, także w Polsce, jednak w produkcji przodują Indie i Chiny.

W starożytności służył m. in. jako antidotum na ukąszenie węża. Już wtedy leczono nim też kolki, ból głowy i choroby skóry. Gladiatorzy przed walką mieli nacierać ciało wyciągiem z kopru włoskiego, żeby wzmocnić mięśnie. W średniowieczu chronił przed demonami. I jeśli spróbujemy spersonifikować wzdęcie, to… w pewnym sensie nadal pełni taką funkcję.

Koper włoski: właściwości lecznicze i zdrowotne

Dzięki witaminie C koper włoski może pomóc nam dbać o odporność w okresie infekcji. W schorzeniach układu oddechowego ułatwia zwiększanie objętości wydzieliny oskrzelowej, zmniejszając równocześnie jej gęstość. W połączeniu z pozytywnym działaniem na ruch nabłonka rzęskowego, może stanowić naturalny środek ułatwiający wykrztuszanie. Niektórzy chwalą sobie inhalacje z dodatkiem kropel olejku z kopru.

Ponadto olejek z fenkułu pomaga pokonywać drobnoustroje, jego działanie bakteriobójcze i przeciwpasożytnicze wykorzystuje się w naturalnej terapii ziołowej zwalczania świerzbowców i wszy, zapaleniach jamy ustnej, aft i problemów z układem moczowym.

Ekstrakt z tego aromatycznego zioła może nas również uchronić przed infekcjami oczu, np. zapaleniem spojówek i wynikającą z alergii opuchlizną. Anetol zawarty w olejku może zmniejsza ciśnienie w gałce ocznej, co wykorzystuje się w leczeniu retinopatii i jaskry.

Może pomóc ochronić żołądek przed uszkodzeniami wywołanymi przez alkohol i korzystnie działa na wątrobę.

Herbata z kopru włoskiego na kłopoty trawienne

Większość z nas kojarzy napar z kopru włoskiego jako naturalny sposób na  trudności z trawieniem, i słusznie, ponieważ owoce fenkułu pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Korzystnie wpływają na perystaltykę jelit i łagodzą skurcze, dlatego dodaje się ich do preparatów o działaniu przeczyszczającym. Obecność błonnika pokarmowego w nasionach dodatkowo ułatwia trawienie i wpływa na obniżanie poziomu cholesterolu w organizmie.

Do niedawna bez ograniczeń podawano koprową herbatkę niemowlętom na kolki i wzdęcia, jednak według badań koprowy olejek może wykazywać działanie estrogenne, przy jej stosowaniu należy skonsultować się z lekarzem.

Koper włoski: nie dla kobiet w ciąży i niemowląt?

Działanie estrogenne fenkułu ma z jednej strony niewątpliwie pozytywny wpływ na organizm płci żeńskiej – może łagodzić bóle menstruacyjne i objawy menopauzy, a przede wszystkim wspomaga laktację. Jednak u małych dzieci może wywołać niekorzystne skutki uboczne (np. przyspieszyć proces dojrzewania), w związku z czym podawanie preparatów z koprem włoskim niemowlęciu należy skonsultować z pediatrą. W czasie ciąży oraz karmienia piersią również powinno się zachować ostrożność. Bez względu na okoliczności fenkuł, podobnie jak inne zioła, należy stosować z umiarem.

Koper włoski dla skóry

Koper włoski może opóźniać efekty starzenia. Chroni bowiem przed uszkodzeniem skóry przez reaktywne formy tlenu (RTF). Dzięki antyutleniaczom zapobiega przebarwieniom skóry i może pozytywnie wpłynąć na jej koloryt, a liczne składniki odżywcze mogą mieć zdolność syntetyzowania kolagenu, co z kolei zapobiega wiotczeniu naskórka. W związku z tymi właściwościami wykorzystuje się ekstrakt z nasion kopru włoskiego przy produkcji kosmetyków ujędrniających.

Koper włoski dla psychiki

Koper włoski może mieć pozytywny wpływ na układ nerwowy. Dowodzi się, że zmniejsza stres oksydacyjny. Zawarte w nim składniki działają neurofarmakologicznie i przeciwdepresyjnie, redukują stany lękowe, poprawiają pamięć i koncentrację.

Koper włoski: zastosowanie w kuchni

W kuchni zastosowanie znalazły bulwy kopru włoskiego, który występuje w kilku odmianach. Różnią się one nieco wyglądem i składem chemicznym. Świeże liście kopru świetnie pasują do zup, takich jak rosół, zupa rybna czy wegańska zupa z cukinii.

Fenkuł może być też spożywany na surowo: z selerem naciowym i jabłkiem doskonale komponuje się w sałatce. Cebulę kopru możesz dusić lub gotować, a jego nasiona są aromatyczną przyprawą, którą dodaje się do grillowanych i smażonych mięs i warzyw.

W przemyśle spożywczym olejkiem z kopru włoskiego aromatyzuje się wyroby cukiernicze i mocne alkohole.